Trọng tài quyết định cục diện trận đấu — từ thổi còi kết thúc đến phán quyết tranh cãi sau khi tham khảo VAR. Theo Luật bóng đá FIFA 2024/25, hệ thống trọng tài gồm nhiều vai trò khác nhau: trọng tài chính, trợ lý biên, trọng tài bàn (thứ 4) và tổ VAR. Bài viết tóm tắt nhanh vai trò, quyền hạn và các trường hợp VAR được phép can thiệp.
Định nghĩa và phân loại trọng tài
Theo Luật FIFA 2024/25:
- Trọng tài chính (Referee): người có toàn quyền điều hành trận đấu, ra quyết định cuối cùng về bàn thắng, lỗi và kỷ luật trên sân.
- Trọng tài biên (Assistant Referee): phụ trách việt vị, bóng ra ngoài, hỗ trợ phát hiện lỗi ở cánh và báo hiệu cho trọng tài chính.
- Trọng tài bàn / thứ 4 (Fourth Official): hỗ trợ công tác thay người, quản lý khu kỹ thuật, và thay thế nếu trọng tài chính không thể tiếp tục.
- Trọng tài VAR (Video Assistant Referee) và trợ lý VAR: hỗ trợ bằng công nghệ video, đề xuất xem lại các tình huống trọng yếu.
Trọng tài trên sân điều khiển trận đấu, phản ánh tầm quan trọng của quyết định trọng tài chính và hệ thống VAR.
Quyền hạn theo Luật FIFA 2024/25
Luật FIFA nêu rõ phạm vi quyền hạn của từng loại trọng tài:
Trọng tài chính
- Bắt đầu và kết thúc trận đấu; tính giờ và bù giờ.
- Ra quyết định cuối cùng với các tình huống: bàn thắng, lỗi, thẻ, penalty.
- Tham khảo trợ lý, VAR nhưng quyết định cuối cùng thuộc về trọng tài chính.
Trọng tài biên
- Quyết định việt vị ban đầu, bóng ra ngoài vạch biên.
- Báo hiệu cho trọng tài chính các tình huống mà trọng tài chính không thể quan sát trực tiếp.
- Hỗ trợ giám sát va chạm gần đường biên, can thiệp về hành vi phi thể thao.
Tổ VAR (theo Luật 5)
VAR chỉ được can thiệp trong 4 trường hợp rõ ràng:
- Bàn thắng (xem xét việt vị, chạm tay, bóng ra ngoài).
- Quyết định phạt đền.
- Thẻ đỏ trực tiếp.
- Nhầm lẫn danh tính cầu thủ.
Phạt thẻ là một trong những quyết định lớn thuộc về trọng tài chính; trợ lý có thể tham khảo nhưng quyền cuối cùng thuộc về trọng tài chính.
Khi nào VAR can thiệp — chi tiết nhanh
- VAR không xem lại mọi pha tranh chấp nhỏ hay phạm lỗi 50/50.
- Mục tiêu của VAR: sửa sai rõ ràng và hiển nhiên. Nếu tình huống không đủ rõ, trọng tài chính giữ nguyên quyết định.
- Quy trình: VAR xem video, đề nghị xem lại (on-field review) nếu phát hiện sai sót nghiêm trọng; trọng tài chính quyết định sau khi xem lại màn hình tại sân (nếu cần).
Tổ VAR trong phòng điều khiển: vai trò hỗ trợ, không thay thế quyết định của trọng tài chính trên sân.
Ví dụ lịch sử minh họa
- World Cup 2022: có những khoảnh khắc VAR ảnh hưởng quyết định quan trọng, minh chứng cho vai trò hỗ trợ của công nghệ đối với trọng tài trên sân.
- Champions League 2019: trọng tài chính Damir Skomina tham khảo VAR trước khi cho Liverpool hưởng penalty sớm — quyết định thay đổi cục diện trận chung kết.
Trọng tài Skomina tham khảo VAR rồi ra quyết định thổi penalty trong chung kết C1 2019, minh họa cách VAR ảnh hưởng kết quả.
Sai lầm thường gặp và hiểu nhầm
- Nhầm lẫn vai trò: nhiều khán giả tưởng VAR “cướp còi”, thực tế VAR chỉ hỗ trợ — quyền quyết định cuối cùng vẫn thuộc trọng tài chính.
- Nhầm lẫn về việt vị: bàn thắng bị từ chối không phải do “tính cả vai/trán” mà do luật xác định bộ phận cơ thể được phép ghi bàn; việt vị chỉ được xác định khi cầu thủ tham gia tích cực vào tình huống.
- Nhiều người nghĩ trọng tài biên chỉ phất cờ báo bóng ra ngoài; thực tế họ còn quan sát va chạm, lỗi ở khu vực gần biên.
Hệ thống trọng tài điển hình: 1 trọng tài chính, 2 trợ lý biên, trọng tài bàn và tổ VAR — tổng có thể lên đến 6–7 người tùy giải đấu.
FAQ nhanh
- Trọng tài có thể thay đổi quyết định sau khi thổi còi không?
- Có. Nếu trận chưa tiếp tục hoặc sau khi tham khảo VAR, trọng tài được phép sửa quyết định.
- VAR kiểm tra mọi tình huống không?
- Không. VAR chỉ can thiệp trong 4 trường hợp trọng yếu (bàn thắng, penalty, thẻ đỏ trực tiếp, nhầm danh tính).
- Một trận chính thức có bao nhiêu trọng tài?
- Thông thường: 1 trọng tài chính, 2 trợ lý biên, 1 trọng tài bàn, tổ VAR gồm 1 VAR và 2 trợ lý VAR — tổng có thể 6–7 người.
Kết luận: Trọng tài và VAR cùng nhau nâng cao tính công bằng, nhưng quyền quyết định cuối cùng vẫn thuộc trọng tài chính trên sân. Bạn nghĩ sao về mức độ can thiệp của VAR hiện nay — cần tăng hay giữ nguyên?
Nguồn: Luật bóng đá FIFA 2024/25; Bongda.com.vn.
