Bóng sống hay bóng chết quyết định mọi pha kết thúc: bàn thắng hợp lệ hay bị từ chối, phát bóng, ném biên, phạt góc… Theo Luật Bóng đá FIFA (Law 9 — The Ball In and Out of Play, 2024–2025), ranh giới được xác định rõ ràng nhưng vẫn gây tranh cãi khi tốc độ trận đấu cao. Bài viết giải nhanh định nghĩa, các tình huống thường gặp, ví dụ lịch sử và vai trò VAR để bạn nắm ngay bản chất của “bóng sống” và “bóng chết”.
Định nghĩa theo Luật FIFA (Law 9)
- Bóng “in play” (bóng sống): khi trận đấu đang diễn ra và trọng tài chưa thổi còi dừng; bóng chưa hoàn toàn vượt qua vạch biên ngang hoặc dọc, trên mặt đất hoặc trong không trung.
- Bóng “out of play” (bóng chết): khi toàn bộ quả bóng đã vượt hoàn toàn qua đường biên ngang (kể cả khu vực khung thành) hoặc đường biên dọc; hoặc trọng tài đã thổi còi dừng trận đấu.
Điểm mấu chốt: phải là toàn bộ quả bóng (the whole ball) chứ không phải chỉ một phần. Công nghệ (Goal-Line, VAR) giúp xác định chính xác mốc này trong nhiều tình huống sát vạch.
Khi nào bóng được coi là “sống”?
- Trọng tài chưa thổi còi dừng trận: mọi pha bóng tiếp tục hợp lệ.
- Bóng bật ra sau cột dọc, xà ngang, cột cờ góc rồi lăn lại vào sân → vẫn là bóng sống.
- Bóng chạm tay, chân, dụng cụ nhưng chưa vượt hoàn toàn vạch biên → tiếp tục trận đấu.
- Pha phát bóng lại (drop-ball), ném biên, phạt trực tiếp/gián tiếp sau khi được thực hiện nhưng trọng tài chưa dừng → bóng sống.
Ví dụ ngắn: nếu bóng lăn sát vạch vôi nhưng chưa hết vạch, dù chỉ còn 1 mm, đó vẫn là bóng sống — mọi pha xử lý sau đó được tính hợp lệ.
Pha bóng sát vạch vôi gây tranh cãi, phân biệt bóng sống và bóng chết bằng công nghệ VAR và quay chậm
Khi nào bóng “chết”?
- Toàn bộ quả bóng đã vượt hoàn toàn qua đường biên ngang/dọc (trên mặt đất hoặc trong không trung).
- Trọng tài đã thổi còi dừng trận do lỗi, chấn thương, bàn thắng được công nhận, thay người… Khi còi đã vang lên, mọi hành động sau đó không còn hợp lệ.
- Sau tiếng còi, nếu cầu thủ cố tình chơi bóng có thể bị phạt (phi thể thao) và bị rút thẻ.
Ghi chú quan trọng: “một phần” bóng vượt ra không tính — luật yêu cầu là toàn bộ quả bóng.
Quay chậm nhiều góc độ giúp phân biệt bóng sống hay bóng chết trong các pha cận vạch
Ví dụ lịch sử: Mitoma – World Cup 2022 (Nhật Bản vs Tây Ban Nha)
- Tháng 12/2022, Kaoru Mitoma thực hiện đường chuyền dẫn đến bàn thắng của Ao Tanaka.
- Ban đầu trọng tài cho là bóng đã ra ngoài → không công nhận bàn.
- VAR can thiệp, xem lại nhiều góc quay: kết luận toàn bộ quả bóng chưa vượt qua vạch vôi → bàn thắng được công nhận.
- Bài học: công nghệ và luật “toàn bộ quả bóng” đã thay đổi cách nhìn những pha cận vạch.
VAR xác định tình huống Mitoma: bóng chưa vượt hoàn toàn vạch vôi, bàn thắng được công nhận
Sai lầm thường gặp và hiểu nhầm phổ biến
- Nhầm “một phần” với “toàn bộ”: nhiều khán giả nghĩ chỉ cần một phần bóng ra ngoài là chết — sai.
- Cứ nghe tiếng còi là dừng nhớ: đúng, nhưng tranh cãi xảy ra khi còi chưa vang mà pha đã rất nhanh.
- Tin vào cảm giác quan sát trực tiếp: mắt thường khó nhận chính xác các pha cận vạch ở tốc độ cao — cần công nghệ hỗ trợ.
Các hệ quả thực tế: bàn thắng bị từ chối gây phẫn nộ, trọng tài chịu áp lực, VAR nhiều khi là điểm then chốt để đảo kết quả.
Vai trò của VAR và công nghệ trong phân định
- VAR và Goal-Line Technology tăng tính chính xác cho các quyết định cận vạch.
- VAR không “tạo luật” nhưng áp dụng luật hiện tại bằng hình ảnh, giúp trọng tài xem lại pha bóng sống/chết.
- Hạn chế: phụ thuộc góc quay, độ phân giải; vẫn tồn tại tranh luận về tốc độ xử lý và thời gian trận đấu gián đoạn.
Kết luận
Bóng sống/bóng chết theo Luật FIFA được định nghĩa rõ: yêu cầu toàn bộ quả bóng vượt qua vạch biên hoặc trọng tài thổi còi. Trong kỷ nguyên VAR, nhiều tình huống cận vạch đã được minh bạch hơn — nhưng tranh cãi vẫn còn do tốc độ trận đấu và giới hạn hình ảnh. Nắm chắc quy tắc này giúp cổ động viên hiểu đúng một pha bóng sát vạch: bàn thắng hợp lệ hay không phụ thuộc vào từng milimet và quyết định của tổ VAR/trọng tài.
Bạn từng thấy pha nào gây tranh cãi vì khó phân biệt bóng sống/chết? Chia sẻ ý kiến để thảo luận.
