Phát bóng lên (goal kick) theo Luật IFAB 2024/2025 cho phép một bàn thắng được ghi trực tiếp vào lưới đội đối phương. Vấn đề then chốt: quả phát bóng phải tuân thủ quy trình và bóng được coi là “trong cuộc” khi đã được đá và di chuyển rõ ràng. Bài viết tóm tắt quy định, ví dụ thực tế và các hiểu lầm phổ biến về phát bóng lên.
Luật cơ bản (Luật 16 – Goal Kick)
- Phát bóng lên được thực hiện khi bóng đã vượt qua vạch vôi cầu môn sau lần chạm cuối cùng của cầu thủ đội tấn công — quyết định bắt nguồn từ Luật 16.
- Vị trí đặt bóng: bất kỳ điểm nào trong khu vực 5m50 phía trước khung thành (khu 6 yard).
- Người thực hiện: bất kỳ cầu thủ nào của đội phòng ngự (thủ môn hay đồng đội) đều được quyền thực hiện.
- Vị trí đối phương: tất cả cầu thủ đối phương phải đứng ngoài vòng cấm (16m50) cho đến khi bóng được đưa vào cuộc.
- Khi bóng được tính là “trong cuộc”: kể từ thời điểm bóng được đá và di chuyển một cách rõ ràng — không cần phải rời vòng cấm như quy định cũ.
Các điểm quan trọng về kết quả:
- Nếu quả phát bóng vào lưới đội đối phương trực tiếp — bàn thắng được công nhận.
- Nếu quả phát bóng vào lưới đội thực hiện trực tiếp — bàn thắng không được công nhận; đội đối phương được hưởng một quả phạt góc.
Thủ môn thực hiện phát bóng lên từ khu 5m50: quy định vị trí và thủ tục rõ ràng.
Quy trình áp dụng — những chi tiết trọng yếu
- Đặt bóng và thực hiện: bóng phải nằm yên trước khi đá; người thực hiện có toàn quyền chọn cú sút dài hoặc chuyền ngắn.
- Tương tác trong vòng cấm: nếu một cầu thủ đối phương vẫn ở trong vòng cấm và chạm/tranh bóng trước khi bóng được đá ra ngoài, trọng tài yêu cầu thực hiện lại.
- Trì hoãn và kỷ luật: trọng tài có thể cảnh cáo (thẻ vàng) nếu cố tình trì hoãn thực hiện phát bóng lên.
Ví dụ lịch sử — minh họa thực tế
- Điển hình nổi bật: thủ thành Tom King (Newport County) ghi bàn từ phát bóng lên trong trận gặp Cheltenham Town, tháng 1/2021. Quãng đường tính là 96,01 m, được Sách Kỷ lục Guinness công nhận là “Bàn thắng xa nhất trong một trận đấu chính thức”.
- Tình huống diễn ra khi King phát bóng từ rìa khu 5m50, bóng bay theo quỹ đạo dài nhờ gió, bật qua đầu thủ môn đối phương và đi thẳng vào lưới — minh chứng rõ ràng rằng thủ môn hoàn toàn có thể ghi bàn trực tiếp từ phát bóng lên.
Tom King ghi bàn từ phát bóng lên khoảng 96,01 m — kỷ lục thế giới.
Hiểu lầm phổ biến — rút gọn và đính chính
- “Phát bóng lên vào lưới nhà là bàn thua” — Sai. Nếu phát bóng trực tiếp vào lưới đội mình, bàn thắng không được công nhận; đối phương được hưởng phạt góc.
- “Cầu thủ nhận bóng trực tiếp từ phát bóng lên sẽ bị việt vị” — Sai. Theo Luật 11 (offside), cầu thủ không bị coi là việt vị nếu nhận bóng trực tiếp từ một quả phát bóng lên.
- “Chỉ thủ môn mới được thực hiện phát bóng lên” — Sai. Bất kỳ cầu thủ nào trong đội phòng ngự đều có quyền đá phát bóng lên (thường là thủ môn nhưng không bắt buộc).
Phát bóng lên trong chiến thuật hiện đại: triển khai tấn công từ khung thành, lợi dụng khoảng trống phía trên.
FAQ nhanh
- Cầu thủ đồng đội có đứng trong vòng cấm khi đồng đội phát bóng lên không? Có — Luật chỉ yêu cầu đối phương đứng ngoài vòng cấm.
- Nếu bóng chưa rời vòng cấm nhưng đối phương cướp và ghi bàn thì sao? Nếu tiền đạo đối phương chạm/tranh bóng trong vòng cấm trước khi bóng ra ngoài, trọng tài cho thực hiện lại; nếu hợp lệ và bàn thắng được ghi trực tiếp sau khi bóng đã được đưa vào cuộc thì bàn thắng hợp lệ (vần đề dựa trên thời điểm bóng “trong cuộc”).
- Thủ môn có thể bị phạt vì phát bóng lên chậm? Có — trọng tài có quyền cảnh cáo nếu cầu thủ cố tình trì hoãn.
Kết luận
Phát bóng lên là một hành động đơn giản nhưng chứa nhiều quy tắc quyết định tính hợp lệ của bàn thắng. Kết luận: thủ môn hoàn toàn có thể ghi bàn trực tiếp từ phát bóng lên vào lưới đội đối phương — điều luật cho phép và lịch sử (Tom King, 96,01 m) đã chứng minh. Bạn đã từng thấy tình huống phát bóng lên đáng chú ý nào khác? Bình luận ý kiến dưới bài để chia sẻ.
Tài liệu tham khảo:
- IFAB — Laws of the Game 2024/2025 (Law 16, Law 11)
- Guinness World Records — longest goal (Tom King, 96.01 m)
- Báo cáo trận Newport County vs Cheltenham Town, Jan 2021
