Chung kết World Cup 2022 giữa Argentina và Pháp cho thấy tầm quan trọng của phạt đền: Lionel Messi mở tỷ số phút 23 từ chấm 11m, khoảnh khắc quyết định trong trận cầu nghẹt thở. Phạt đền (penalty) không chỉ là một cú sút, mà là tập hợp luật lệ, kỹ thuật và áp lực tâm lý, có thể định đoạt số phận trận knock-out hoặc chức vô địch.
Penalty quyết định trận chung kết World Cup 2022 Argentina vs Pháp
Phạt đền là gì? Định nghĩa theo Luật Bóng đá (FIFA)
Theo Laws of the Game của FIFA, phạt đền (penalty kick) là hình phạt được trao cho đội tấn công khi một cầu thủ đội phòng ngự phạm lỗi trực tiếp trong vòng cấm địa của chính mình. Lỗi dẫn tới phạt đền bao gồm kéo áo, đẩy, xoạc trúng người trước khi chạm bóng, chơi bóng bằng tay không hợp lệ (trừ thủ môn trong vòng cấm), và các hành vi ngăn cản rõ ràng cơ hội ghi bàn.
Điều kiện để được hưởng phạt đền
- Vị trí lỗi: phải xảy ra bên trong vòng cấm địa (kể cả đường biên vòng cấm).
- Loại lỗi: là một trong các lỗi bị phạt trực tiếp (tham khảo 10 lỗi trực tiếp theo Luật).
- Tình huống: trọng tài nhận thấy hành vi đủ nghiêm trọng để thổi phạt đền ngay lập tức.
- Thời điểm: xảy ra trong thời gian thi đấu chính thức hoặc hiệp phụ (không áp dụng khi trận đấu đã kết thúc).
Messi ghi bàn penalty phút 23 chung kết World Cup 2022
Quy trình thực hiện phạt đền (tóm tắt theo Luật 14)
- Đặt bóng: bóng đặt cố định trên chấm phạt đền, cách khung thành 11 m.
- Người thực hiện: cầu thủ được chỉ định rõ, chỉ người này được phép sút (trừ khi có thay đổi được trọng tài chấp thuận).
- Vị trí thủ môn: thủ môn phải đứng trên vạch vôi giữa hai cột dọc, có thể di chuyển ngang nhưng theo quy định FIFA 2024-2025 phải có ít nhất một phần của một chân chạm hoặc ở phía sau vạch khi bóng được đá.
- Vị trí các cầu thủ khác: tất cả phải đứng ngoài vòng cấm, phía sau chấm phạt và ít nhất 9.15 m từ chấm.
- Tín hiệu: trọng tài thổi còi cho phép thực hiện.
- Cú sút hợp lệ: bóng phải di chuyển về phía trước; người sút không được chạm bóng lần hai trước khi bóng chạm người khác.
- Trường hợp đặc biệt: nếu bóng bật cột/xà và nằm trong cuộc, người sút hoặc đồng đội có thể ghi bàn (miễn không vi phạm).
Pha xoạc bóng trong vòng cấm dẫn đến phạt đền, lỗi kéo áo, chạm tay
Ví dụ lịch sử nổi bật
- Zinedine Zidane — Panenka, Chung kết World Cup 2006: phút 7, Pháp được hưởng phạt đền, Zidane thực hiện cú Panenka đánh lừa Gianluigi Buffon. Pha sút thể hiện kỹ thuật và tâm lý, dù sau đó Zidane nhận thẻ đỏ và Pháp thua loạt luân lưu với Italia.
- Lionel Messi — Chung kết World Cup 2022: mở tỷ số phút 23 từ chấm 11m, góp phần đưa trận đấu vào một trong những màn quyết đấu căng thẳng nhất lịch sử.
Zidane thực hiện Panenka lừa Buffon chung kết World Cup 2006
Những hiểu lầm phổ biến về phạt đền
- “Mọi pha phạm lỗi trong vòng cấm đều là penalty” — Sai. Chỉ lỗi trực tiếp đủ tiêu chuẩn mới thành penalty. Một số hành vi trong vòng cấm có thể bị phạt gián tiếp hoặc chỉ phạt gián tiếp trong vòng cấm (tùy tình huống).
- “Người sút không được đá bồi nếu bóng bật thủ môn” — Sai. Nếu bóng bật ra mà không có vi phạm, cầu thủ và đồng đội đều có thể tiếp tục tấn công và ghi bàn.
- “Thủ môn phải đứng yên trên vạch vôi” — Sai. Thủ môn được phép di chuyển ngang, nhưng không được tiến ra trước vạch cho đến khi bóng được sút; quy định mới 2024-2025 yêu cầu ít nhất một phần chân chạm vạch hoặc phía sau vạch khi sút.
Thủ môn quyết định trong loạt sút 11m, vị trí vạch vôi
FAQ nhanh
- Penalty và loạt luân lưu khác nhau thế nào?
- Phạt đền (penalty kick) diễn ra trong thời gian thi đấu để xử lý lỗi trong vòng cấm. Luân lưu (penalty shoot-out) là loạt sút 11m để phân định thắng-thua khi trận đấu kết thúc hòa sau hiệp phụ.
- Nếu cầu thủ tấn công vào vòng cấm trước khi đá?
- Nếu cầu thủ đội tấn công vi phạm và bàn thắng được ghi, cú sút sẽ được thực hiện lại. Nếu thủ môn vi phạm và bàn thắng không được ghi, cú sút cũng được thực hiện lại.
- Cầu thủ có được chuyền bóng trước khi sút penalty không?
- Có, luật cho phép. Tuy nhiên tình huống này hiếm gặp do rủi ro cao và yêu cầu chính xác trong phối hợp.
Kết luận
Phạt đền là một phần không thể thiếu trong bóng đá: rõ ràng về luật, quyết liệt về kỹ thuật và căng thẳng về tâm lý. Quy trình từ phát hiện lỗi đến thực hiện cú sút được quy định chi tiết để đảm bảo công bằng. Trong các trận knock-out và chung kết (như Argentina vs Pháp 2022 hay Pháp vs Italia 2006), phạt đền thường là điểm mấu chốt. Bạn ủng hộ kiểu sút Panenka táo bạo hay sút căng đặt góc an toàn — và theo bạn, phạt đền nào đáng nhớ nhất lịch sử bóng đá?
Nguồn: Laws of the Game (FIFA), tư liệu trận chung kết World Cup 2006 và World Cup 2022.
