Công nghệ VAR (Video Assistant Referee) đã trở thành tâm điểm của mọi trận đấu đỉnh cao: giúp loại bỏ sai sót trọng tài nhưng cũng gây ra những tranh cãi quyết định. Từ World Cup 2018 tới EURO 2024 và Ngoại hạng Anh, VAR thay đổi kết quả trận đấu, ảnh hưởng cảm xúc khán giả và đặt ra yêu cầu minh bạch trong vận hành.
VAR là gì? (Theo Luật FIFA 2024/25)
VAR — viết tắt của Video Assistant Referee — là hệ thống hỗ trợ trọng tài bằng nhiều góc quay, camera tốc độ cao và phòng phân tích chuyên dụng. Theo Luật Bóng đá FIFA 2024/25 (mục Video Assistant Referees), VAR theo dõi trực tiếp trận đấu, liên lạc với trọng tài chính qua tai nghe và chỉ can thiệp trong bốn nhóm tình huống trọng yếu:
- Xác định bàn thắng hợp lệ.
- Quyết định phạt đền (penalty).
- Thẻ đỏ trực tiếp.
- Nhận dạng sai người khi đưa ra quyết định kỷ luật.
Bộ phận phân tích VAR theo dõi nhiều góc quay để hỗ trợ trọng tài chính xác
Quyết định cuối cùng vẫn thuộc về trọng tài sân; VAR chỉ tư vấn hoặc đề xuất xem lại. VAR được thử nghiệm ở giải Club World Cup 2016 và áp dụng chính thức tại World Cup 2018.
Cơ chế vận hành và quy trình
- Đội ngũ VAR ngồi tại phòng điều hành, theo dõi nhiều luồng hình ảnh, phân tích khoảnh khắc đáng ngờ rồi báo cáo cho trọng tài chính trên sân.
- Trọng tài có thể chấp nhận đề xuất của VAR hoặc tự xem lại pha quay chậm trên màn hình bên ngoài sân trước khi ra quyết định cuối cùng.
- Luật hạn chế can thiệp để tránh lạm dụng; chỉ những sai sót rõ ràng và đáng kể mới bị VAR thay đổi.
Phòng VAR tập trung phân tích đa góc quay, liên hệ trực tiếp với trọng tài sân
Những lợi ích đo được
- Tăng độ chính xác trong các tình huống quyết định (bàn thắng, penalty, thẻ đỏ).
- Nâng cao uy tín giải đấu, giảm khiếu nại và tranh cãi dựa trên bằng chứng hình ảnh.
- Phát hiện lỗi tinh vi như việt vị vài centimet hay pha chạm tay khó quan sát.
Hạn chế và chỉ trích
- Gián đoạn trận đấu, làm chậm cảm xúc bùng nổ của khán giả.
- Phụ thuộc nhiều vào con người trong việc chọn khung hình, luật áp dụng và mức độ “rõ ràng” để can thiệp.
- Những lỗi vận hành (truyền thông, phối hợp) vẫn xảy ra, dẫn tới quyết định gây tranh cãi.
Thời gian kiểm tra VAR theo khuyến nghị thường là nhanh nhất có thể; đa số tình huống xử lý trong khoảng 1–3 phút. Việc rút ngắn thời gian, cải tiến thủ tục và minh bạch hóa thông tin là yếu tố then chốt để giảm bức xúc.
Trọng tài xem lại pha bóng trên màn hình để ra quyết định cuối cùng sau tư vấn của VAR
Các ví dụ tiêu biểu
- World Cup 2018: VAR xác định chạm tay Ivan Perisic giúp Pháp có penalty trong trận chung kết, góp phần đưa Les Bleus vô địch.
- EURO 2024: Bàn thắng của Xavi Simons cho Hà Lan vào lưới Pháp bị hủy do lỗi việt vị của đồng đội, gây phẫn nộ trên MXH.
- Ngoại hạng Anh 2023/24: Liverpool bị từ chối bàn thắng trước Tottenham do lỗi giao tiếp của đội VAR; Liên đoàn Anh phải xin lỗi sau sự cố.
Những trường hợp này cho thấy VAR nâng cao độ chính xác nhưng vẫn phụ thuộc lớn vào quy trình, con người và cách truyền thông quyết định.
FAQ nhanh
- VAR có thể thay trọng tài quyết định không? Không — VAR chỉ tư vấn; quyết định cuối cùng là của trọng tài sân.
- CLB hoặc cầu thủ có thể yêu cầu xem VAR trực tiếp không? Không — chỉ có trọng tài chính hoặc đội VAR chủ động yêu cầu xem lại.
- VAR mất bao lâu để kiểm tra? Không có giới hạn cứng; nhưng các giải đấu khuyến nghị xử lý nhanh, thường 1–3 phút cho mỗi tình huống.
Kết luận
VAR đã trở thành phần không thể thiếu của bóng đá hiện đại: tăng tính công bằng nhưng đồng thời đặt ra thách thức về trải nghiệm và minh bạch. Tương lai của VAR phụ thuộc vào cải tiến công nghệ, quy trình rõ ràng và huấn luyện trọng tài, nhằm cân bằng chính xác và cảm xúc trận đấu. Bạn nghĩ VAR cần cải tiến điểm nào nhất để vừa chính xác vừa giữ được cảm xúc sân cỏ?
Nguồn: Luật Bóng đá FIFA 2024/25, World Cup 2018, EURO 2024, các báo cáo Ngoại hạng Anh.
